«Το Παρίσι των εργατών με την Κομμούνα του θα γιορτάζεται πάντα»
Καρλ Μαρξ
Η «Κομμούνα» του Γουότκινς μιλά στη γλώσσα της Κομμούνας του 1871
Η ταινία του Πίτερ Γουότκινς από το 2000, γυρισμένη σε φιλμ 16mm, ασπρόμαυρη, στην αυθεντική, ολοκληρωμένη της μορφή των 345 λεπτών .Το έργο ζωής του αντισυμβατικού και ριζοσπάστη βρετανού σκηνοθέτη Πίτερ Γουότκινς αγγίζει σχεδόν τις έξι ώρες και ανασυνθέτει τα ιστορικά γεγονότα της παρισινής «Κομμούνας».
Η περιπέτεια της ταινίας ξεκίνησε το 1998, µαζί µε τον Γάλλο παραγωγό Πωλ Σααντούν (µεταξύ άλλων συµπαραγωγό στο Satantango και τις «Αρµονίες του Βερκµάιστερ» του Μπέλα Ταρ, ενώ η παρέµβασή του πρακτικά έσωσε και τον «Άνθρωπο από το Λονδίνο» του Ούγγρου σκηνοθέτη). Η χρηµατοδότηση του εγχειρήµατος (ως συνήθως όταν πρόκειται για τον Watkins) υπήρξε το πιο δύσκολο κοµµάτι. Οι περισσότεροι µεγάλοι τηλεοπτικοί σταθµοί αρνήθηκαν οποιαδήποτε ανάµειξη (ο υπεύθυνος χρηµατοδοτήσεων του BBC απλά δήλωσε πως «δεν µ΄ αρέσουν οι ταινίες του Watkins»). Τελικά, το Μουσείο του Ορσύ που εκείνη την εποχή ετοίµαζε µια έκθεση για την Παρισινή Κοµµούνα διέθεσε τα απαιτούµενα κεφάλαια.
Μία τόσο δυνατή καλλιτεχνικά και πολιτικά παραγωγή δε θα μπορούσε παρά να αντιμετωπίσει εμπόδια. Έτσι, το γαλλικό κανάλι LA SEPT ARTE που είχε αναλάβει την παραγωγή της, αρνήθηκε την προώθησή της γιατί ο Watkins δεν ήταν διατεθειμένος να την λογοκρίνει, όπως του ζητήθηκε. Η ταινία δεν βρήκε το δρόμο προς τις κινηματογραφικές αίθουσες παρά το ότι, ή …μάλλον διότι, «αφορά σε μια πολύ σημαντική σελίδα της ευρωπαϊκής εργατικής τάξης».
Τα γυρίσµατα έγιναν σε ένα παλιό εργοστάσιο του Μοντρέιγ, στο Ανατολικό Παρίσι. Εκεί βρίσκονταν παλιότερα τα στούντιο του Ζωρζ Μελιές, Οι χώροι χρησιµοποιούνταν από την θεατρική κολλεκτίβα «La parole errante» που παρουσίαζε τις δηµιουργίες του Γάλλου δραµατουργού και ποιητή Αρµάν Γκατί.
Η κινηματογραφική έκφραση του εξεγερσιακού πνεύματος που πήρε σάρκα και οστά στο Παρίσι από τον Μάρτιο ως τον Μάη του 1871, δε θα ήταν δυνατή μέσω της συμβατικής ηθοποιίας. Η επιλογή των 220 ηθοποιών, ή καλύτερα συμμετεχόντων στην ταινία ανάμεσα από ανθρώπους χωρίς καμία προηγούμενη εμπειρία υποκριτικής (60% συμμετεχόντων), μεταναστών, επαρχιωτών και ανθρώπων με συντηρητικές πολιτικές ιδέες δεν ήταν καθόλου τυχαία αφού συνέβαλε καθοριστικά στην τελική διαμόρφωση του αποτελέσματος. Οι συμμετέχοντες συνδιαμόρφωσαν την ταινία αφού συμμετείχαν ενεργά στη διαδικασία της προετοιμασίας, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων και μετά την ολοκλήρωσή της η διαδικασία συνεχίστηκε με δικιά τους πρωτοβουλία με τη δημιουργία ομάδων /οργανώσεων όπως η “Rebond pour la Commune” που δραστηριοποιείται στη Γαλλία.
Πολλούς µήνες πριν τα γυρίσµατα, οι ηθοποιοί ερεύνησαν εξαντλητικά ό,τι στοιχείο υπήρχε διαθέσιµο σχετικά µε την Κοµµούνα. Από τα Ιστορικά γεγονότα ως τον ρόλο των γυναικών και της Εκκλησίας, τα προβλήµατα ύδρευσης και αποχέτευσης της εποχής, ντοκουµέντα συζητήσεων και διαφωνιών στις συνελεύσεις κ.ο.κ. Στη συνέχεια οι ηθοποιοί σχηµάτισαν οµάδες ανάλογα µε τους ρόλους τους (στρατιώτες, εργάτες κλπ.)και συζητούσαν για τους χαρακτήρες που ερµήνευαν αλλά και τη σύνδεση της Κοµµούνας µε τη σηµερινή κοινωνία.Ουσιαστικά αναφέρονταν στις δικές τους προσωπικές ιστορίες κι αυτή η µέθοδος αποτέλεσε κεντρικό άξονα του φιλµ.
Το σετ, µια σειρά από δωµάτια και διαδρόµους, αναπαράστησε το 11ο διαµέρισµα, µια φτωχική Παριζιάνικη συνοικία. Ο σχεδιασµός ισορροπούσε ανάµεσα στον ρεαλισµό και την θεατρικότητα. Οι λεπτοµέρειες στα ρούχακαι στις πατίνες των τοίχων προσέχθηκαν ιδιαίτερα, από την άλλη, τα τελειώµατα των σκηνικών και οι γυµνοί τοίχοι ήταν ορατά, κρεµαστά φώτα νέον χρησιµοποιήθηκαν έτσι ώστε η κίνηση της κάµερας ανάµεσα σε ανθρώπους και σκηνικά να µη συναντά εµπόδια. Έτσι, ο διευθυντής φωτογραφίας Οντ Γκάιρ µπορούσε απερίσπαστος να πετύχει τα µεγάλα µονοπλάνα µε διαρκή κίνηση που απαιτούσε ο Γουότκινς.
Τα γυρίσµατα ήταν ακόµα µια συλλογική εµπειρία. Συζητήσεις, διαφωνίες, αντιδράσεις, φιλµάρονται σε µεγάλες λήψεις, Οι ηθοποιοί αυτοσχεδιάζουν , φορές αλλάζουν γνώµη αλληλεπιδρούν, εγκαταλείποντας την πόζα και την τεχνική, φτάνοντας σε καθαρά προσωπικά ερωτηµατικά για τη σηµερινή κοινωνία, αυτός ήταν ο στόχος εξαρχής.µετά το τέλος των γυρισµάτων, πολλά µέλη του καστ συνέχισαν να συναντιούνται και να συζητούν για την Κοµµούνα, τα σύγχρονα κοινωνικά ζητήµατα υπό το πρίσµα της εµπειρίας που βίωσαν.
Η διάρκεια είχε υπολογιστεί στις 2 ώρες. Η µέθοδος του Γουότκινς και οι αλληλεπιδράσεις κατά τη διάρκεια των γυρισµάτων δηµιούργησαν µια νέα δυναµική. Ο Γουότκινς επιλέγει τον δύσκολο δρόµο, γνωρίζοντας τους κινδύνους µιας εκ νέου περιθωριοποίησης της δουλειάς του. Πράγµατι, το ARTE, µετά από ατέλειωτες ώρες διαφωνιών µε το στυλ, την αισθητική, την φόρµα της «Κοµµούνας» πραγµατοποιεί µια και µόνη προβολή που τελειώνει στις 4 το πρωί. Το φιλµ δείχνει χαµένο, πέρα από σποραδικές ειδικές προβολές. Η αναγνώριση του Peter Watkins, κυρίως µέσα από τις προσπάθειες του Scott Macdonald και του Joseph Gomez, ξαναφέρνειστο προσκήνιο την «Κοµµούνα» όπως και όλο το έργο του κι έτσι µόλις στα τέλη της δεκαετίας του 2000 η «Κοµµούνα» βρίσκει τον δρόµο της προς το µεγαλύτερο κοινό.
Η «La Commune» αποτελεί ένα πειραματισμό και συνεχίζει την παράδοση των φιλμ του Αϊζενστάιν όπου στο επίκεντρο του σκηνοθετικού ενδιαφέροντος δεν είναι τα μεμονωμένα άτομα αλλά οι μάζες τις στιγμές που «αλλάζουν τα πεπρωμένα τους».
ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΦΙΛΜ, ΤΩΡΑ;
«Διανύουµε µια εξαιρετικά ζοφερή περίοδο της ανθρώπινης Ιστορίας. Ο συνδυασµός του µεταµοντέρνου κυνισµού (που αποκλείει κάθε ουµανιστική και κριτική σκέψη από το εκπαιδευτικό σύστηµα), της καθαρής απληστίας που εκτρέφει η καταναλωτική κοινωνία και της ανθρωπιστικής, οικονοµικής και περιβαλλοντικής καταστροφής µε την µορφή της παγκοσµιοποίησης, αύξησαν δραµατικά τις συµφορές και την εκµετάλλευση των ανθρώπων που ανήκουν στον αποκαλούµενο «Τρίτο Κόσµο». Επίσης, ο αποβλακωτικός κοµφορµισµός και η προτυποποίηση που προκαλεί η κυριαρχία του οπτικοακουστικού στον πλανήτη, συνεργούν στη δηµιουργία ενός κόσµου όπου η ηθική, οι αρχές, η συλλογικότητα και η αφοσίωση (εκτός αυτής προς τον οπορτουνισµό) θεωρούνται «παλιοµοδίτικα». Η κατάχρηση και η οικονοµική εκµετάλλευση αποτελούν πλέον τον κανόνα (ο οποίος διδάσκεται ακόµα και στα παιδιά). Σ’ έναν κόσµο σαν κι αυτόν, τα γεγονότα του 1871 στο Παρίσι, αντιπροσωπεύουν ακόµα την ιδέα της αφοσίωσης σε έναν αγώνα για έναν καλύτερο κόσµο, την ανάγκη για µια κάποια µορφή συλλογικής Ουτοπίας – κάτι που ΕΜΕΙΣ χρειαζόµαστε απελπισµένα όπως ο ηµιθανής χρειάζεται αίµα. Έτσι γεννήθηκε η σκέψη για ένα φιλµ που θα έδειχνε αυτή την αφοσίωση.
Πίτερ Γουότκινς.
Ένας σύγχρονος “αγκιτ-προπ” κινηματογραφιστής και η Κομμούνα του ¨Μέσα στα όνειρα αρχίζει η ευθύνη”πολιτικά στρατευμένο Αγγλο δημιουργό, τον Πίτερ Γουότκινς. Εναν δημιουργό, που οι ταινίες του συνάντησαν και συναντούν δυσκολίες στη διανομή, αφού είναι όλες σχεδόν «επικίνδυνα αντικαπιταλιστικές» και «επικίνδυνα ανατρεπτικές».Με ένα δημιουργό που όλα του σχεδόν τα έργα (45 χρόνια κινηματογραφιστής) γυρίστηκαν και κλείστηκαν για μεγάλα διαστήματα (ή για πάντα;) στα συρτάρια, αφού ήταν τόσο τολμηρά που δεν έβρισκε διανομή! Η θητεία του Βρετανού Πίτερ Γουότκινς στην τηλεόραση του BBC είναι καταφανής σ’ όλες τις ταινίες του, ιδιαίτερα σ’ αυτή την εκπληκτική, μοναδική στο είδος της, «Κομμούνα», από τα πιο μεγάλα σε διάρκεια έργα του: ντοκιμαντεριστικό στιλ, κάμερα στο χέρι, συνεντεύξεις, αποστασιοποίηση του ηθοποιού από το ρόλο.Κάτι που πρόβαλε για πρώτη φορά ο Ντζίγκα Βέρτοφ και αργότερα οι σκηνοθέτες της νουβέλ βαγκ με επικεφαλής τον Γκοντάρ, αλλά και το σινεμά-βεριτέ, καθώς και ο Μπρεχτ στο θέατρο. Μέχρι πριν µερικά χρόνια, το όνοµα του Peter Watkins ήταν σχεδόν αδύνατο να βρεθεί ακόµα και στα πιο αξιόπιστα κινηµατογραφικά αλµανάκ. «Η περιθωριοποίηση του Peter Watkins» αποτελεί ένα από τα µεγαλύτερα αίσχη της σύγχρονης κριτικής» ανέφερε στο έργο του για τον µεγάλο δηµιουργό ο κριτικός Scott Macdonald.
Η κατά µέτωπο σύγκρουση του Watkins µε τα µεγάλα στούντιο, την κυρίαρχη αισθητική, τα δαιµόνια που εισήγαγε σε ταραγµένες εποχές, η επιµονή του για µια διαλεκτική, δηµιουργική κι αντικοµφορµιστική αντιµετώπιση της Ιστορίας, τον οδήγησαν στην πλήρη περιθωριοποίηση µε το έργο του να µένει δυσεύρετ «στα κουτιά», Χρειάστηκαν κάποια µεγάλα αφιερώµατα της σινεµατέκ του Οντάριο, του Φεστιβάλ της Λαροσέλ, και επίµονες προσπάθειες θεωρητικών όπως ο John Gianvito, ο Joseph Gomez και ο Sxott Macdonald, έτσι ώστε το ευρύτερο κοινό αλλά και οι επαγγελµατίες του χώρου να ανακαλύψουν έναν από τους πιο ανήσυχους και παραγωγικούς δηµιουργούς των τελευταίων 40 χρόνων.
Ο Πίτερ Γουότκινς δεν είναι ιδιαίτερα συμπαθής στους εκφραστές της κυρίαρχης αντίληψης. Ούτε της Ιστορίας αλλά ούτε και του κινηματογράφου. Είναι ένας σκηνοθέτης ο οποίος δεν ασκεί κριτική αλλά εφορμά κατά μέτωπον, κάνει πολεμική.
Φιλμογραφία «Punishment Park», «The Word Game», «ΗΚομμούνα», «The Freethinker»
«The Privilege», «The Gladiators», «Edvard Munch», «Culloden»,«Eveningland»
«Diary of an Unknown Soldier»,«Forgoten Faces»,«The Universal Clock»
Διπλή η ευχαρίστηση για όποιον μπει στον κόπο (και πιστέψτε με, αξίζει τον κόπο και με το παραπάνω) να παρακολουθήσει το 6ωρο saga του πρωτοπόρου Γουότκινς, το τελευταίο του έργο, που γύρισε το 2000.
Πηγή: redflecteur
fristuti 