Ο κριτικός κινηματογράφου Αντρέ Μπαζέν στο βιβλίο “Τι είναι ο κινηματογράφος;” (μεταφρασμένο το 1988 από τις Εκδόσεις Αιγόκερως) στο κεφάλαιο “Ο μύθος του Στάλιν στο Σοβιετικό Κινηματογράφο” καταφέρνει μέσω της ανάλυσης του άρθρου του να ταυτίζει συμπερασματικά τον Στάλιν με τον Ταρζάν στην βάση μιας λειτουργικής “υπεράνθρωπης” μορφής του μύθου. Επίσης αναγνωρίζει στον σοβιετικό κινηματογράφο την ιδιότητα του να παράγει είδωλα, όπως π.χ. την μυθική εικόνα του Στάλιν. Η ερμηνεία του Αντρέ Μπαζέν θα μπορούσε να αμφισβητηθεί ως προς το ότι αναλώνεται πάνω στην κριτική μιας τυπικής εξωτερικής μορφής χωρίς να εισβάλλει στο ουσιαστικό της σοβιετικής αισθητικής. Δεν μπορεί επίσης να μην διακρίνει κάποιος την υπερφίαλη ανάλυση του Μπαζέν στον σοβιετικό κινηματογράφο μια που η κριτική του δεν λαμβάνει υπόψιν το περιεχόμενο του αποτελέσματος της ζύμωσης πολιτικής και αισθητικής. Αν και η κριτική του αδυνατεί να επαναπροσδιορίσει την σοβιετική κινηματογραφική αισθητική έγινε κατορθωτό να αναχθούν από το άρθρο, “Ο μύθος του Στάλιν στο Σοβιετικό Κινηματογράφο”, αποσπάσματα τα οποία έχουν σκοπό να καταδείξουν ότι οι βάσεις της κριτικής του Μπαζέν, χωρίς ο ίδιος μάλλον να τ’ αντιλαμβάνεται, αναδεικνύει κάποιες αντικειμενικές αλήθειες. Οι αλήθειες αυτές γίνονται εν τέλει η βάση ή το θεμέλειο πάνω στο οποίο ο Μπαζέν αφήνεται να κάνει κριτική στον σοβιετικό κινηματογράφο χωρίς όμως ν’ αντιλαμβάνεται ότι αναλώνεται σε μια προσπάθεια κριτικής και όχι κατάληξη αυτής. Μια κριτική στον σοβιετικό κινηματογράφο ο οποίος έχει την ιδιότητα κατά τον Μπαζέν, του είδους του κινηματογράφου που έχει ως πολιτικό στόχο την μουμιοποίηση του Στάλιν όσο και του Λένιν.
Αποσπάσματα:
“Δεν αποκλείεται η τόλμη αυτή του σοβιετικού κινηματογράφου να θεωρείται a priori ως η νόμιμη εφαρμογή μιας υλιστικής αντίληψης της ιστορίας. Μήπως τα ταμπού που διαπιστώσαμε ότι ισχύουν στη Δύση οφείλονται σ’ ένα είδος ιδεαλισμού, ή το λιγότερο σε κάποιον «περσοναλισμό» ο οποίος δεν τίθεται πλέον εδώ σ’ εφαρμογή εξαιτίας κάποιας χρονικής αβεβαιότητας όσον αφορά την ιστορία; Μήπως μ’ άλλα λόγια εξαρτούμε πολλά απ’ την προσωπικότητα και μας λείπει η ικανότητα να της καθορίσουμε μια θέση, εκτός αν έχει πλέον ο ρόλος της τερματισθεί; Στους Γάλλους σήμερα δε στοιχίζει και πολύ να κομπάζουν για τον Ναπολέοντα. Μεγάλος άνδρας για έναν κομουνιστή θεωρείται αυτός που εδώ και τώρα δημιουργεί ιστορία, τα δε όργανα που θα καθορίσουν κατά τρόπο αλάνθαστο τη σημασία της προσφοράς του υπάρχουν. Αυτά είναι το κόμμα, η διαλεκτική. Το μεγαλείο του παραμένει κατ’ αυτό τον τρόπο αντικειμενικό, δηλαδή σχετικό προς την εκτύλιξη της ιστορίας, της οποίας αποτελεί προϊόν και συνείδηση. Ο ήρωας, απ’ την άποψη του διαλεκτικού υλισμού, πρέπει να διατηρεί την ανθρώπινη διάσταση. Απ ‘ αυτήν αναδεικνύονται οι ιστορικές και ψυχολογικές εκείνες κατηγορίες που αποκλείουν τον τύπο του «υπεράνθρωπου»: χαρακτηριστικό της καπιταλιστικής μυστικοποίησης, με κορυφαίο μοντέλο τη μυθολογία της βεντέτας.”
“‘Αλλοτε, όλες τις μεγάλες κλασικές σοβιετικές ταινίες χαρακτήριζε ένας ρεαλιστικός ανθρωπισμός απολύτως αντίθετος προς τον απατηλό δυτικό κινηματογράφο.”
“Το αίσθημα μιας απόλυτης σιγουριάς που αποπνέουν οι σοβιετικές ταινίες, υπονοεί κάτι περισσότερο: όχι τον ουσιαστικό θάνατο του αδριαντοποιημένου ζώντα Στάλιν, αλλά την αλλήλων αλήθεια: το τέλος της ιστορίας ή το λιγότερο, της διαλεκτικής της κίνησης, στα πλαίσια του σοσιαλιστικού κόσμου. (…) Αυτό σημαίνει ότι οι σχέσεις Στάλιν – σοβιετικής πολιτικής, δεν έχουν τίποτε το τυχαίο, το σχετικό, και για να συνοψίσουμε, αυτό που συνήθως αποκαλούν «ανθρώπινο», αλλά και το ασύμπτωτο μεταξύ ανθρώπου και Ιστορίας έχει ήδη ξεπεραστεί. Ο Στάλιν αποτελεί: Ιστορία ενσαρκωμένη.”
fristuti 